فرض کنید شما یک معلم هستید و هر روز نیاز دارید چند متن درسی ساده‌سازی‌شده برای کودکان تهیه کنید. یا یک وکیل هستید که می‌خواهید نامه‌های قانونی با لحن خاص بنویسید. یا حتی یک بازاریاب محتوا که به دستیار تولید ایده نیاز دارد. اگر بخواهید هر بار این درخواست‌ها را از صفر برای یک مدل عمومی مثل ChatGPT بنویسید، کلی وقتتان گرفته می‌شود.
اما حالا با «کاستوم جی‌پی‌تی» می‌توانید یک نسخه شخصی‌سازی‌شده از GPT بسازید که دقیقاً طبق خواسته‌ی شما عمل کند. نه فقط با دستور شما، بلکه با شخصیت و سبک دلخواه شما. در این مقاله می‌خواهم به‌طور کامل و کاربردی شما را با دنیای جذاب کاستوم جی‌پی‌تی (Custom GPT) آشنا کنم؛ هم ساخت آن را مرحله‌به‌مرحله توضیح بدهم، هم ایده بدهم، هم تکنیک معرفی کنم، و هم نگاهی داشته باشم به دنیای متنوع GPTهای آماده که خودتان می‌توانید در آن بچرخید و چیزهایی پیدا کنید که حتی فکرش را هم نمی‌کردید.
بخش اول: چطور یک کاستوم جی‌پی‌تی بسازیم؟ (قدم به قدم)
مرحله ۱: ورود به دنیای کاستوم GPT
برای شروع، باید به مسیر https://chat.openai.com/gpts بروید یا در صفحه چت جی‌پی‌تی، گزینه GPTs را انتخاب نمایید. در صفحه GPTs، همه چیز درباره‌ی ساخت و استفاده از GPTهای کاستوم را پیدا می‌کنید. بالا سمت راست، یک دکمه وجود دارد: “Create”.
مرحله ۲: شروع ساخت (Wizard)
پس از زدن دکمه، وارد یک محیط بصری و ساده می‌شوید. این محیط دو حالت دارد:
- حالت مکالمه‌ای (Walkthrough): مثل گفت‌وگو با خود چت‌جی‌پی‌تی است. از شما می‌پرسد این GPT قرار است چه کاری انجام دهد، چه ویژگی‌هایی داشته باشد، چه لحنی داشته باشد، و…
- حالت پیشرفته (Configure): اگر بخواهید مستقیماً کنترل بیشتری روی بخش‌های فنی داشته باشید، می‌توانید به تب “Configure” بروید.
ما فعلاً با حالت اول کار را ادامه می‌دهیم.
مرحله ۳: پاسخ به پرسش‌ها
چند سؤال مهم از شما پرسیده می‌شود. مثلا:
- این GPT قرار است چه کاری بکند؟ (مثال: «یک مربی نگارشی برای نویسندگان جوان باشد که متن را تحلیل کند و پیشنهاد بدهد»)
- مخاطب این GPT کیست؟ (مثلا: دانش‌آموز دبیرستان، مدیر بازاریابی، توسعه‌دهنده، طراح محصول و…)
- چه لحنی داشته باشد؟ (رسمی، دوستانه، طنزآمیز، جدی، مهربان و…)
- چه کارهایی نباید انجام دهد؟ (نباید اطلاعات حقوقی بدهد، نباید شوخی بی‌جا کند، و…)
اینجا هرچه دقیق‌تر باشید، نتیجه بهتر خواهد بود.
مرحله ۴: افزودن فایل‌ها و دستورالعمل‌ها
اگر بخواهید، می‌توانید به کاستوم GPT خود فایل‌هایی مانند PDF، CSV، و متن بدهید تا بر اساس آن‌ها آموزش ببیند یا از آن‌ها استفاده کند. همچنین در بخش “Instructions”، می‌توانید به شکل فنی‌تری بگویید:
- چطور خودش را معرفی کند؟
- چه دانشی دارد؟
- چه سبک رفتاری داشته باشد؟
مثال: این GPT یک مشاور سئو است که دانش کامل در مورد الگوریتم‌های گوگل تا سال ۲۰۲۳ دارد. باید پاسخ‌ها را کوتاه، فنی و با ارجاع به منابع ارائه دهد. اگر موضوعی را نمی‌داند، صادقانه بگوید.
مرحله ۵: افزودن قابلیت‌های خاص (Optional)
در بخش بعدی می‌توانید:
- دسترسی به اینترنت بدهید (فقط اگر GPT-4 Turbo را فعال کرده باشید)
- از کدهای API استفاده کنید
- دستورات Action بسازید
مثلاً اگر یک GPT برای مدیریت وظایف ساختید، می‌توانید آن را به Google Calendar یا Notion وصل کنید تا مستقیم کار انجام دهد.
مرحله ۶: انتخاب نام، عکس و انتشار
در پایان:
- یک نام انتخاب می‌کنید (مثلاً: «آرش، دستیار تولید محتوا»)
- یک عکس پروفایل می‌گذارید (می‌توانید از هوش مصنوعی تولید تصویر استفاده کنید)
- و سپس تصمیم می‌گیرید که GPT شما خصوصی باشد یا برای همه قابل دسترس.
بخش دوم: ایده‌ها و تکنیک‌ها برای ساخت یک GPT اختصاصی
در این بخش چند ایده عملی، به‌همراه نکات طراحی و شخصی‌سازی، ارائه می‌دهم تا بتوانید الهام بگیرید و GPTهایی بسازید که واقعاً به دردتان بخورد.
۱. مربی شخصی یادگیری زبان
فرض کنید در حال یادگیری زبان آلمانی هستید. می‌خواهید یک دستیار داشته باشید که:
- اشتباهات شما را اصلاح کند
- تمرین مکالمه بدهد
- به‌مرور دایره لغات شما را گسترش دهد
مراحل ساخت:
- وظیفه: کمک به یادگیری آلمانی در سطح A2 تا B2
- مخاطب: بزرگسال، زبان‌آموز مستقل
- لحن: تشویق‌کننده، مهربان، اما جدی در اصلاح
- فایل: می‌توانید کتاب درسی یا فایل واژگان‌تان را ضمیمه کنید
- دستورالعمل: با کاربر فقط به آلمانی صحبت کن، اشتباهات گرامری را تصحیح کن و در صورت لزوم معادل فارسی بده. از کاربر بخواه تا جمله بسازد و با مثال یاد بده.
۲. دستیار تولید محتوا برای سوشال‌مدیا
مخصوص کسانی است که در اینستاگرام یا لینکدین فعال‌اند و نیاز به:
- تولید کپشن
- ایده‌پردازی برای پست
- تحلیل رقبا
دارند.
مراحل ساخت:
- وظیفه: تولید محتوای متنی و تصویری برای سوشال‌مدیا
- لحن: ترندمحور، هیجانی، با ایموجی‌های محدود
- دستورالعمل: برای هر موضوع، سه سبک محتوا بنویس (کپشن بلند، کپشن کوتاه، جمله‌ی ویروسی). محدودیت کاراکتر اینستاگرام را رعایت کن.
۳. ویرایشگر ادبی یا نگارشی
فرض کنید نویسنده‌اید یا دانشجو. به یک ویراستار نیاز دارید که متن‌تان را بازبینی کند و پیشنهاد بدهد.
ویژگی‌های پیشنهادی:
- سبک ادبی را تشخیص بدهد
- پیشنهاد ساختاری بدهد (جمله‌بندی، واژگان، لحن)
- گاهی بازنویسی کند
تکنیک پیشنهادی:
در قسمت دستورالعمل‌ها بنویسید: «متن را جمله به جمله بررسی کن، مشکلات نگارشی یا لحن را شناسایی و پیشنهاد بهتر بده. در پایان، نسخه نهایی را یک‌جا بازنویسی کن».
۴. مربی کدنویسی
برای دانشجویان یا توسعه‌دهندگان، داشتن GPTی که کد را بررسی کند یا پروژه‌های ساده را آموزش دهد، فوق‌العاده است.
امکانات:
- تشخیص خطا
- پیشنهاد بهبود
- آموزش گام‌به‌گام یک فریمورک خاص (مثلاً React یا Django)
ایده ترکیبی:
می‌توانید آن را با APIها ترکیب کنید تا قابلیت اجرای کد یا اتصال به GitHub هم داشته باشد.
۵. مشاور سلامت روان یا مربی انگیزشی
توجه: این نوع GPT باید با دقت ساخته شود و به‌هیچ‌وجه نباید جایگزین مشاور واقعی باشد.
ویژگی‌ها:
- شنونده همدل
- جملات انگیزشی (مثلاً از نویسندگان محبوب)
- تمرین ذهن‌آگاهی
در دستورالعمل بنویسید: «فقط در حد راهنمایی عمومی صحبت کن، هیچ توصیه درمانی نده. اگر احساسات شدید یا موضوعات بحرانی مطرح شد، کاربر را به مشاور حرفه‌ای ارجاع بده».
بخش سوم: دنیای GPTهای آماده – دریایی از مدل‌های جالب
اگر حوصله یا دانش کافی برای ساخت یک کاستوم GPT ندارید، نگران نباشید. بخش «Explore GPTs» (در صفحه chat.openai.com/gpts) دنیایی است پر از GPTهایی که دیگران ساخته‌اند و می‌توانید به‌راحتی از آن‌ها استفاده کنید.
چه چیزهایی پیدا می‌کنید؟
- ترجمه‌گر لهجه‌ها و زبان‌ها (مثلاً انگلیسی به لهجه بریتیش یا عربی لبنانی)
- نویسنده سناریوی فیلم
- تحلیل‌گر مالی
- مفسر آیات قرآن
- طراح رژیم غذایی
- پیشنهاددهنده ایده استارتاپ
- مشاور فروش
- و حتی GPTهایی مثل:
“Grandma GPT” → صحبت با لحنی مادربزرگی
“Startup Idea Generator” → ایده استارتاپ بر اساس مهارت شما
“Coding Interviewer” → مصاحبه‌گر فنی
نکته مهم: اگر یکی از این GPTها را دوست داشتید، می‌توانید آن را کپی کرده و بر اساس آن نسخه‌ی اختصاصی خودتان را بسازید! به این روش می‌گویند: Fork کردن GPT.
تکنیک‌های حرفه‌ای برای ساخت یک GPT قدرتمند
در ادامه چند تکنیک مهم برای ارتقاء GPT شما:
تکنیک اول: تقسیم نقش‌ها
اگر GPT شما باید چند وظیفه انجام دهد (مثلاً هم ویراستار باشد، هم مشاور محتوا)، از دستوراتی مثل زیر استفاده کنید:
در حالت اول، نقش ویراستار رسمی داری و فقط به بازنویسی می‌پردازی.
در حالت دوم، نقش مشاور ایده‌پرداز داری و فقط پیشنهاد محتوا می‌دهی.
در ابتدای هر پاسخ، مشخص کن که در کدام حالت هستی.
تکنیک دوم: آموزش با فایل‌های مرجع
- فایل PDF دستورالعمل برند
- فایل CSV حاوی لیست محصول‌ها
- یادداشت‌ها یا گفت‌وگوهای قبلی
با این کار GPT شما «زمینه اختصاصی» پیدا می‌کند و دقیق‌تر عمل می‌کند.
تکنیک سوم: تست با سناریوهای واقعی
قبل از استفاده جدی از GPT خود، چند نمونه واقعی از وظایف دلخواه را تست کنید و ببینید پاسخ‌ها دقیق، یکنواخت و حرفه‌ای هستند یا نه.
جمع‌بندی
ساخت کاستوم جی‌پی‌تی یعنی ساخت یک دستیار کاملاً اختصاصی، دقیقاً بر اساس نیاز و لحن شما. می‌توانید از آن برای یادگیری، نوشتن، تحلیل، برنامه‌ریزی، ترجمه، طراحی، بازاریابی، روان‌شناسی، و حتی تفریح استفاده کنید. این امکان، آینده تعامل با هوش مصنوعی را دگرگون می‌کند.
هر کسی می‌تواند برای خودش چندین GPT اختصاصی داشته باشد—و این دیگر محدود به برنامه‌نویس‌ها یا متخصص‌ها نیست. کافی است ایده‌تان را داشته باشید و دست‌به‌کار شوید.
