یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ورزشکارها تو بازه زمانی مسابقات یا تمرینات قبل از اون، اینه که بدونن آیا تمرین‌هایی که انجام دادن واقعاً بازدهی داشته یا نه؟ بتونن ضعف‌هاشون رو بشناسن، بهترش کنن و عواملی که روشون تأثیر مثبت یا منفی می‌ذاره رو شناسایی کنن و کنترلش کنن.
ارزیابی‌های وجبی مربی‌ها
تا چند وقت پیش، این تحلیل‌ها بیشتر با چشم مربی‌ها و کمک‌مربی‌ها انجام می‌شد؛ یعنی یا از روی ویدئوهایی که از تمرین ضبط می‌شد یا با ارزیابی حضوری. ولی خب، واقعیتش اینه که این کار خیلی وقت‌گیر و سخت بود. مخصوصاً وقتی حجم تمرینات بالاست و مسابقات نزدیکن، اصلاً منطقی نیست انتظار داشته باشیم که مربی بتونه ۲۴ ساعته همراه ورزشکار باشه.
البته ممکنه این سؤال پیش بیاد که خب مگه مربی فقط خودش این کار رو انجام می‌ده؟ نه، کمک‌مربی‌ها هم هستن و مربی می‌تونه با هر تعداد کمک‌مربی که بخواد همکاری کنه تا تیم بزرگ‌تر و گسترده‌تری رو پوشش بدن. اما مسئله اینه که وقتی تعداد نفرات زیاد می‌شه، چالش‌های تازه‌ای سر راه قرار می‌گیره: دقت در ارزیابی، هماهنگی بین تیم مربیان، جامعیت آنالیزها، جمع‌آوری و تحلیل دیتای کامل و قابل اطمینان، و مهم‌تر از همه، دادن بازخورد به‌موقع و دقیق. اینا چیزایی هستن که فقط با افزایش تعداد افراد حل نمی‌شن و نیاز به راهکارهای هوشمندانه‌تر و سیستماتیک‌تری دارن.
مشکل اصلی
بیاین فرض کنیم مربی یک تیم شلوغ رو هدایت می‌کنه؛ طبیعیه که تمرکزش بره سمت بازیکن‌های اصلی و باتجربه‌تر. این یعنی بازیکن‌های تازه‌کار یا ذخیره معمولاً از دید خارج می‌شن، حتی اگه کلی پتانسیل رشد داشته باشن. چون آنالیز دقیقی از عملکردشون نیست، پیشرفت‌هاشون دیده نمی‌شه و خب این خیلی حیفه.
حالا شاید بگی اینا چرا انقدر مهمه؟ بذار یه مثال بزنم تا بهتر جا بیفته.
خودتو بذار جای مربی یه تیم هندبال. ۱۲ تا بازیکن داری و باید بینشون ۷ نفر (۶ نفر بدون دروازه‌بان) رو انتخاب کنی که بازی رو جلو ببرن. وسط یه بازی حساس، تعویض درست بازیکن می‌تونه همه‌چیو تغییر بده. یه انتخاب درست ممکنه مدال نقره‌تو طلا کنه، یه انتخاب اشتباه می‌تونه برنده رو به بازنده تبدیل کنه. برای اینکه این تصمیم‌ها درست باشن، باید اطلاعات دقیقی از عملکرد هر بازیکن تو شرایط واقعی داشته باشی، نه حدس و گمان.
اینجاست که باید از دنیای وزنه و کفش ورزشی یه سر بزنیم به دنیای تکنولوژی. اونجا با یکی از کله‌گنده‌ها آشنا می‌شیم: هوش مصنوعی.
شاید تعجب کنی، ولی هوش مصنوعی قراره همون دستیاری باشه که از پس تحلیل عملکرد برمیاد، اونم دقیق، سریع و بدون خستگی. برای درک بهتر کاربرد هوش مصنوعی در تحلیل عملکرد ورزشکاران، می‌توانید از چت با هوش مصنوعی استفاده کنید.
کمک‌مربی‌های دیجیتالی
قبل از ورود هوش مصنوعی، ارزیابی مربی‌ها بیشتر بر پایه ویدئو دیدن و حدس و گمان بود. تازه اگه مربی توی تمرین حاضر می‌بود. ولی حالا با ورود ابزارهایی مثل حسگرهای پوشیدنی، دوربین‌های هوشمند و سیستم‌های پایش بیومتریک، همه‌چیز تغییر کرده.
این ابزارها اطلاعاتی مثل سرعت حرکت، زاویه مفاصل، ضربان قلب، فشار خون و حتی میزان خستگی رو جمع‌آوری می‌کنن. حالا این داده‌ها رو بدین دست هوش مصنوعی، خودش الگوریتم‌هایی داره که می‌تونه الگوهای پنهان توی حرکات رو کشف کنه، تفاوت‌های بین عملکردهای مختلف رو بفهمه و در نهایت یه برنامه تمرینی کاملاً شخصی‌سازی‌شده برای هر ورزشکار ارائه بده. برنامه‌ای که دقیقاً با بدن، شرایط و هدف‌های هر فرد هماهنگه.
مهره نفوذی تو تیم حریف
همینطور که می‌تونیم با کمک هوش مصنوعی عملکرد ورزشکارای خودمون رو آنالیز کنیم، می‌تونیم ازش برای تحلیل تیم مقابل هم استفاده کنیم. اینکه سبک بازی‌شون چیه؟ معمولاً کی تعویض می‌کنن؟ کدوم بازیکن تو چه دقیقه‌ای افت می‌کنه؟ همه‌ی اینا با تحلیل ویدئوهای بازی و داده‌های آماری‌شون ممکنه. حتی بعضی از نرم‌افزارها پیشنهادهایی برای نوع استراتژی، نوع دفاع یا حمله هم می‌دن. یعنی عملاً می‌تونیم نقشه‌ی بازی حریف رو قبل از اینکه وارد زمین بشیم بخونیم!
برای اینکه دقیق‌تر بفهمیم هوش مصنوعی چطور در ورزش کاربرد داره، چند نمونه کاربردی رو با هم مرور کنیم:
- تأثیر هوش مصنوعی در تحلیل بازی فوتبال : الگوریتم‌ها می‌تونن استراتژی‌های بازی رو شبیه‌سازی کنن و حتی بهترین تاکتیک حمله یا دفاع رو پیشنهاد بدن.
- پردازش بازی فوتبال و اندازه‌گیری مالکیت توپ : سیستم‌های AI می‌تونن موقعیت توپ و بازیکنان رو لحظه‌به‌لحظه تحلیل کنن و آمار دقیقی از مالکیت تیم‌ها ارائه بدن.
- تحلیل داده‌های ورزشی برای تقویت تیم : از طریق داده‌های جمع‌آوری‌شده (مثل سرعت، ضربان قلب و حرکات)، مربیان برنامه‌های تمرینی بهینه‌تری طراحی می‌کنن.
هوش مصنوعی؛ دوست ورزش‌های تیمی یا انفرادی؟
حقیقت اینه که هوش مصنوعی تو هر دو نوع ورزش نقش داره، ولی با شکل‌های مختلف. تو ورزش‌های تیمی، تمرکز بیشتر روی تحلیل هماهنگی تیم، نوع پاس‌کاری، محل ایستادن بازیکن‌ها، و وضعیت دفاع و حمله‌ست. توی ورزش‌های انفرادی مثل دومیدانی، شنا یا ژیمناستیک، تمرکز بیشتر روی فرم بدنی، زمان عکس‌العمل، فشار جسمی و پایداری روانیه.
مثلاً تو شنا می‌شه با دوربین‌های زیرآبی و سنسورهایی که به مچ پا یا مچ دست بسته می‌شن، میزان نیروی واردشده، سرعت حرکت، و میزان کشش عضلات رو تحلیل کرد. یا توی دو، می‌شه با بررسی زاویه مفاصل موقع فرود و پرش، فرم دویدن رو اصلاح کرد تا هم سرعت بیشتر بشه و هم احتمال آسیب کم‌تر.
حالا سوال مهم اینه: کیا دارن از فناوری‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کنن؟
باشگاه Liverpool FC یه قرار داد با یه استارتاپ به اسم DeepMind بسته که مستقر توی لندن هست و تمرکزشون رو روی پیاده‌سازی هوش مصنوعی در دستورات تاکتیکی گذاشتن. اسم این هوش مصنوعی TacticAL هست و در حال توسعه و شناخته شدن.
این سیستم AI رو با یه عالمه داده از بیش از ۷۰۰۰ تا کرنر لیگ برتر انگلیس تغذیه کردن و حالا با اعتماد به نفس کامل می‌تونن ادعا کنن که TacticAI تو طراحی حمله و دفاع تو کرنر، از خودِ مربیای واقعی هم بهتره، یعنی رسماً شده مغز متفکر گوشه زمین.
البته که تیم‌هایی مثل Arsenal، Chelsea، Bayern Munich و Manchester United بی کار نشستن و اون‌ها هم برای کشف استعدادها و انتخاب ستاره‌های جدیدشون دارن از هوش مصنوعی استفاده می‌کنن.
این هوش مصنوعی می‌تونه همزمان از همه بازیکن‌های توی زمین فیلم بگیره و بعد عملکرد و استراتژی مناسب رو ارائه بده و موقعیت‌های مهم رو توی تحلیلش لحاظ کنه. یه مربی که حواسش به همه هست.
استارتاپ‌هایی مثل PlayeMaker هم هستن که تنها به داده‌های تصویری بسنده نمی‌کنن و دست به کار می‌شن تا از دل بازیکن‌ها، داده‌هاشون رو به دست بیارن.
حالا این محصول چطوری کار می‌کنه؟
یه سنسور سبک و کوچیک (تقریباً ۶ گرم) داخل یه بند سیلیکونی قرار می‌گیره و این بند رو روی کفش بازیکن می‌بندن. نه مزاحمتی برای بازیکن ایجاد می‌کنه، نه احتیاجی به نصب روی بدن یا لباس داره.
جالبیش اینجاست که این سنسور مجهز به شتاب‌سنج (accelerometer) و ژیروسکوپ هست که شیش محور حرکتی داره که هر هزار بار در ثانیه حرکت‌ها رو می‌سنجن. یعنی تک‌تک لمس‌ها، دور زدن پا، ضربه‌ها و تماس با زمین رو با دقت ثبت می کنن.
با این داده‌ها، می‌تونن کلی چیز بشمارن؛ مثل میزان لمس توپ، تعداد شتاب‌گیری‌ها، تعادل پای چپ و راست، سرعت بیشینه، فاصله طی‌شده، میزان زمان در اختیار داشتن توپ و…
اگه براتون سوال که چطوری داده‌ها رو دریافت می‌کنن باید بگم:
داده‌ها از طریق بلوتوث به اپ یا داشبورد آنلاین منتقل می‌شن. یه مربی بعد از پنج دقیقه از تمرین می‌تونه ببینه توی تیمش چه خبره؟
تمرین‌ها باید عوض بشن یا نه؟ کدوم بازیکن‌ها دارن کم کاری می‌کنن؟
خبر جالب هم اینه که مجوز استفاده از این فناوری توی بازی‌های رسمی با توجه به تصمیم داور و فدراسیون FIFA قابل استفاده هست و به رسمیت شناخته شده.
سوت پایانی
هوش مصنوعی داره تبدیل می‌شه به همون کمک‌مربی زرنگی که همه‌چیز رو زیر نظر داره؛ از تعداد قدم‌ها تو تمرین گرفته تا ریزترین حرکت حریف تو زمین و تاثیری که می‌تونه بذاره.
با سنسور و ویدئو و کلی داده، به مربیا می‌گه کی باید کجای زمین باشه، کی باید پاس بده و حتی کی قراره غافلگیر بشه! حالا چه باشگاه غول‌پیکری مثل لیورپول باشی، چه یه استارتاپ خفن مثل Playermaker، مسیر یکیه: ورزش داره وارد دورانی می‌شه که تحلیل داده به اندازه دویدن و تمرین کردن مهم و حیاتیه.
