تفاوت هوش مصنوعی فارسی و ChatGPT

با ظهور ChatGPT، شرکت‌های تکنولوژی هم به خودشان آمدند و خیلی زود دست‌ به زدند. ولی این ابزارها برای ما ایرانیان یک چالش بزرگ دارند: زبان و فرهنگ فارسی. ChatGPT خیلی خوب به سوال‌های ما پاسخ می‌دهد؛ ولی از حق نگذریم، درکش از زبان و فرهنگ انگلیسی خیلی بیشتر است. پس چطور این چالش را حل کنیم و کدام هوش مصنوعی فارسی کاربردی و دقیق است؟

چرا هوش مصنوعی فارسی جایگزین بهتری است؟ 

ChatGPT در درک دقیق زبان فارسی، لحن محاوره‌ای و اصطلاحات فرهنگی ایران چندان موفق نیست. گرچه نسخه‌های جدیدی از این هوش مصنوعی ارائه شده، اما همچنان ضعف آن پابرجا باقی مانده است.

دلیلش هم ساده و واضح است: ChatGPT با داده‌های انگلیسی آموزش داده می‌شود و تمام دانش خود را از این زبان می‌گیرد. گرچه از فارسی پشتیبانی می‌کند و می‌تواند پرامپت فارسی را بگیرد و پاسخ دهد، اما پاسخ‌هایش اغلب ترجمه‌شده، رسمی و گاهی غیرطبیعی به‌نظر می‌رسند؛ به‌خصوص زمانی که مکالمه در یک پنجره طولانی می‌شود. 

همین چالش باعث شد ایده‌ی ساخت هوش مصنوعی فارسی در داخل کشور شکل بگیرد.

هوش مصنوعی فارسی چیست؟

هوش مصنوعی فارسی در واقع یک مدل زبانی بومی‌شده است که بر اساس داده‌ها، متن‌ها و گفت‌وگوهای فارسی آموزش می‌بیند.

این فرآیند که با اصطلاح “Fine-tuning” در دنیای AI شناخته می‌شود، به مراحلی اشاره دارد که داده‌های جدید را به یک مدل موجود می‌دهند و آن را به‌شکلی دقیق و برای اهداف مشخصی تنظیم می‌کنند.

برخلاف ChatGPT که ابتدا متن را به انگلیسی درک و سپس ترجمه می‌کند، این مدل‌ها مستقیما با ساختار و منطق زبان فارسی آموزش دیده‌اند.

توانایی‌های خاص هوش مصنوعی فارسی چیست؟

هوش مصنوعی فارسی می‌تواند کارهای زیر را با دقت بیشتری نسبت به ChatGPT انجام دهد:

• جمله‌ها را طبیعی‌تر بنویسد؛
• محاوره‌ها را بفهمد؛
• تفاوت بین لحن رسمی و صمیمی را تشخیص دهد.

هوش مصنوعی فارسی از چه منابعی استفاده می‌کند؟

یکی از تفاوت‌های اساسی بین ChatGPT و مدل‌های فارسی، نوع داده‌هایی است که با آن‌ها آموزش دیده‌اند. اغلب مدل‌های فارسی از منابع زیر استفاده می‌کنند:

• کتاب‌ها، مقالات و سایت‌های فارسی‌زبان
• مکالمه‌ها و چت‌های واقعی در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان‌ها
• داده‌های فرهنگی و اصطلاحات بومی

البته باید این نکته مهم را اضافه کنیم که فقط از اطلاعات عمومی استفاده می‌شود و حریم خصوصی داده‌ها و شرکت‌ها، محفوظ باقی می‌ماند.

برای مثال، می‌توان از کپشن‌های اینستاگرام متعلق به پیج‌های Public – که هرکسی می‌تواند آن‌ها را بخواند – برای آموزش یک AI فارسی استفاده کرد.

هدف از آموزش مدل روی داده‌های فارسی این است که بتواند مفاهیم خاص زبان فارسی را بهتر درک کند؛ مثلاً بداند وقتی کاربر می‌گوید «امروز واقعاً حوصله ندارم»، دنبال یک راه‌حل ساده یا جمله‌ای همدلانه است؛ نه تحلیل روان‌شناسی خشک.

در عوض هر زمان که کاربر از چت جی پی تی فارسی خواست که «یک مقاله علمی درباره شرایط آب و هوایی ایران بنویسد»، مدل می‌داند که باید از لحن رسمی و سبک نگارشی آکادمیک استفاده کند؛ چون احتمالا این مقاله قرار است در یک وب‌سایت دولتی یا دانشگاهی منتشر شود.

از طرف دیگر، مثلا وقتی می‌گوییم «دیر رسیدم ولی بازم کارم دراومد»، ChatGPT ممکن است مفهوم «کارم دراومد» را اشتباه برداشت کند و یک پاسخ بی‌ربط و نامفهوم بدهد.

بنابراین می‌توانیم این‌طور نتیجه بگیریم که ChatGPT شاید بتواند به پرامپت‌ها پاسخ خوبی بدهد، اما درک عمیقی از زمینه، شرایط بومی و بافت فرهنگی ایران ندارد. در نتیجه بخش زیادی از جواب‌های او، یک ایده می‌شوند که می‌توانند شروع خوبی برای نوشتن باشند.

جدول مقایسه هوش مصنوعی فارسی و ChatGPT

در جدول زیر، مقایسه اجمالی در چندین زمینه مهم، بین هوش مصنوعی فارسی و ChatGPT کردیم.

ویژگی‌ها	هوش مصنوعی فارسی	ChatGPT
پشتیبانی از زبان فارسی	عالی (آموزش‌دیده با داده‌های فارسی)	متوسط (ترجمه‌محور)
دقت در محتوای فارسی	بالا و بومی‌شده	خوب؛ اما گاهی غیرطبیعی
درک اصطلاحات، لحن محاوره‌ای و کنایه‌های فارسی	دقیق و طبیعی	محدود و بعضا اشتباه
نیاز به VPN	خیر	بله
سرعت و پایداری	وابسته به سرور	متغیر
هزینه استفاده	رایگان یا ارزان‌تر از ChatGPT	پاسخ‌های کافی در نسخه رایگانامکانات و اختیارات پیشرفته‌تر در نسخه‌های پولی با حداقل ۲۰ دلار هزینه اشتراک ماهانه
درک بافت فرهنگی و دغدغه‌های ایران	قوی	ضعیف
مناسب برای کسب‌وکارهای فارسی	کاملا مناسب	نه همیشه
فناوری‌های مورد استفاده	– معماری ترنسفورمر- یادگیری عمیق- مدل‌های زبانی بزرگ	معماری‌های مبتنی بر پردازش زبان طبیعی

مزایای ChatGPT برای کاربران

هر دو ابزار ChatGPT و هوش مصنوعی فارسی، امکانات جذاب و کاربردی زیادی دارند؛ اما تفاوت در نوع طراحی و هدف آن‌ها باعث شده هرکدام برای گروه خاصی از کاربران مناسب‌تر باشند. در این بخش به‌صورت شفاف، نقاط قوت و ضعف ChatGPT را بررسی می‌کنیم تا انتخاب برای شما ساده‌تر شود.

خلاقیت بالا در تولید محتوا

درحال‌حاضر و با به‌روزرسانی‌های متعدد، ChatGPT در تولید متن‌های خلاقانه، داستان، ایده‌پردازی و توضیح مفاهیم پیچیده عملکرد فوق‌العاده‌ای دارد.

پشتیبانی از زبان‌های متعدد

این مدل می‌تواند هم‌زمان به چندین زبان مختلف پاسخ دهد، از جمله فارسی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیایی و غیره. این ویژگی برای کاربران چندزبانه و کسب‌وکارهای بین‌المللی ایرانی مهم و موثر است.

دسترسی به مدل‌های قدرتمند GPT-4 و GPT-5 

نسخه‌های جدید ChatGPT دقت، خلاقیت و درک بالاتری از زبان انسان دارند. به‌همین‌دلیل در حل مسائل فنی، برنامه‌نویسی و تحلیل داده‌ها بسیار توانمند هستند.

ابزار Codex یکی از نمونه‌های موفق شرکت OpenAI است؛ مدلی برای برنامه‌نویسان فرانت‌اند که به توسعه‌دهنده‌ها اجازه می‌دهد تا تمام جریان‌های کاری را در یک محیط انجام داده و مدیریت کنند.

یادگیری کار با هوش مصنوعی در آکادمی OpenAI

شرکت OpenAI، چند ماه گذشته از مرکز آموزشی آنلاین خود به نام OpenAI Academy رونمایی کرد تا کاربران بتوانند کار با این مدل‌ها را سریع‌تر یاد بگیرند و از نسخه‌های به‌روز، به‌شکل کامل و بهینه استفاده کنند.

پشتیبانی از افزونه‌ها (Plugins) و ابزارهای جانبی

کاربران نسخه‌های حرفه‌ای ChatGPT می‌توانند از ابزارهایی مثل جستجو در وب، تحلیل داده یا تولید تصویر استفاده کنند.

ابزارهای جانبی و ادغام‌شده

شرکت OpenAI تمام تلاش خود را می‌کند که از ChatGPT یک پلتفرم همه‌کاره بسازد تا کاربران اغلب وظایف روزمره‌شان را به‌صورت یک‌جا انجام دهند. ابزارهای زیر، چند نمونه از پیشرفت‌های اخیر بودند که ریشه آن‌ها در خلاقیت و نوآوری OpenAI است:

•  ChatGPT Atlas: مرورگر هوشمند
• Sora 2: نسخه به‌روزشده Sora؛ مدل تولید ویدیو 
• AgentKit: ابزاری برای توسعه‌دهنده‌ها با هدف مدیریت APIها و خدمات IT اون‌ها

معایب و محدودیت‌های ChatGPT برای ایرانیان

ChatGPT در کنار مزایای زیاد خود، یک‌سری معایب هم دارد که برای ما ایرانیان محدودیت ایجاد می‌کند. در ادامه به این مشکلات اشاره خواهیم کرد.

درک محدود از زبان فارسی و فرهنگ ایرانی

ChatGPT اغلب پاسخ‌هایی ارائه می‌دهد که از نظر دستوری درست‌ هستند؛ اما از نظر فرهنگی و لحن طبیعی نیستند. مثلا ChatGPT گاهی اصطلاحات روزمره‌ ایرانی را اشتباه تفسیر می‌کند و پاسخ پرتی می‌دهد.

نیاز به VPN و محدودیت دسترسی

استفاده از ChatGPT برای ما ایرانیان با محدودیت مواجه است و باید همیشه از VPN استفاده کنیم. بنابراین این ابزار گاهی دچار افت سرعت یا قطع ارتباط می‌شود و در کار ما اختلال ایجاد می‌کند.

از طرف دیگر، اگر دسترسی ما به اینترنت بین‌المللی قطع شود، نمی‌توانیم از ChatGPT استفاده کنیم.

نگرانی کسب‌وکارهای ایرانی درباره حریم خصوصی

استفاده از ChatGPT به‌معنی ذخیره داده‌ها و چت‌ها در سرورهای OpenAI است که هیچ‌کس نمی‌داند چگونه کار می‌کنند. این موضوع شاید برای کاربران ایرانی ChatGPT مهم نباشد؛ اما برای کسب‌وکارها یک نگرانی و دغدغه بزرگ است.

فکرش را بکنید یک سازمان بزرگ با ۲۰ سال سابقه درخشان در ایران، میلیون‌ها مشتری در داخل و خارج از کشور دارد. اگر این کسب‌وکار با ChatGPT درباره چالش جدیدش صحبت کند، به این معنی است که میلیون‌ها داده خصوصی را افشا کرده و اسرار خودش را در معرض خطر قرار داده است؛ بدون این‌که کسی پاسخ‌گو باشد یا دسترسی به شرکت OpenAI داشته باشد.

پرداخت دلاری و هزینه بالا اشتراک‌ها

برای استفاده از قابلیت‌های پیشرفته مثل Deep Research، Agent Mode و کاستوم جی‌پی‌تی، باید حداقل ۲۰ دلار بپردازید.

گرچه با شرکت‌های واسطه امکان پرداخت این مبلغ وجود دارد؛ اما معمولا ریسک‌ها و افزایش نرخ دلار در ایران، مانع استفاده ایرانیان از قابلیت‌های پیشرفته ChatGPT شده است.

مزایای هوش مصنوعی فارسی

حالا که می‌دانیم مزایا و معایب ChatGPT چیست، می‌توانیم کاربرد هوش مصنوعی فارسی را بهتر درک کنیم. یکی از جنبه‌های این موضوع، مزایای ابزارهای AI فارسی است که در ادامه به‌شکل خلاصه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

درک طبیعی از زبان و لحن فارسی

چون این مدل‌ها با داده‌های فارسی آموزش می‌بینند پاسخ‌ها طبیعی‌تر، صمیمی‌تر و سازگارتری با فرهنگ ایرانی می‌دهند. از طرف دیگر، پرامپت نویسی در این ابزارها ساده‌تر است؛ چون کاملا با زبان فارسی سروکار داریم و نیاز آن‌چنانی به استفاده از قواعد و بایدهای نوشتن پرامپت نخواهیم داشت.

دسترسی آزاد

ابزارهای AI فارسی تحت نسخه‌های اندروید، وب‌اپ و iOS در دسترس عموم افراد هستند. بنابراین می‌توان بدون هیچ محدودیتی، فقط آیکن اپ را روی گوشی لمس کرد و بدون نیاز به روشن کردن VPN یا خرید کانکشن، از آن‌ها استفاده کرد.

پشتیبانی از کسب‌وکارهای فارسی‌زبان

برای شرکت‌هایی که با مشتریان فارسی در ارتباط‌ هستند، یک ابزار بومی انتخاب بهتری است. فرض کنید آموزشگاه‌، فروشگاه‌ اینترنتی یا یک CRM ایرانی بخواهد یک ابزار AI بومی را در فرآیندهای کاری‌اش بگنجاند. 

به‌نظر شما انتخابش ChatGPT است یا یک پلتفرم ایرانی؟ فکر می‌کنید AI فارسی بهتر بتواند پاسخ مشتریان‌ این کسب‌وکارها را بدهد یا ChatGPT؟ 

قیمت پایین‌ و نسخه‌های رایگان 

تعدادی از AIهای ایرانی کاملا رایگان هستند و در دل خود چندین ابزار دیگر دارند؛ مثلا ویرا که هم نسخه اندروید هم وب‌اپ آن در دسترس تمام ایرانیان است، یک جعبه ابزار AI است که ابزارهای زیر را در دل خود دارد: 

• ربات چت دانیار
• تبدیل متن به تصویر ایماژ
• آوانگار؛ تبدیل صدا به متن فارسی
• آواشو؛ تبدیل متن به صوت فارسی 
• همآهنگ برای تقلید صدای ستاره‌های ایرانی، بازیگران و افراد مشهور با هوش مصنوعی
• سرویس ویرایش تصویر پالت

بنابراین با نصب اپلیکیشن ویرا یا مراجعه به وب‌اپ آن، می‌توانید از تمام ابزارها به‌صورت یک‌جا استفاده کنید؛ بدون این‌که بخواهید از اپلیکیشن خارج شوید یا از ابزارهای دیگر برای همین کارها استفاده کنید.

امنیت داده‌ها در سرورهای داخلی

معمولا AIهای بومی روی سرورهای داخلی مستقر می‌شوند و اطلاعات در داخل کشور باقی می‌مانند. بنابراین کسب‌وکارها می‌توانند از این ابزارها با خیال راحت‌تری استفاده کنند. 

همچنین در صورت بروز خطا یا مشکلات حریم خصوصی، هر کسب‌وکار امکان دسترسی به تیم توسعه‌دهنده یا شرکت تولیدکننده را دارد و می‌تواند مشکل را در داخل کشور حل کند.

معایب هوش مصنوعی فارسی

هر ابزار و پلتفرمی در کنار مزایایی که ارائه می‌دهد، معایبی هم دارد که AI فارسی از این موضوع مستثنی نیست. در ادامه این بخش به معایب هوش مصنوعی فارسی اشاره می‌کنیم تا با محدودیت‌های آن‌ها آشنا شویم.

امکانات فنی محدود

مدل‌های بومی هنوز به‌ اندازه ChatGPT در حوزه‌هایی مثل برنامه‌نویسی یا تحلیل داده‌های پیچیده پیشرفته نیستند. بنابراین ممکن است در این کارها، یا ضعیف عمل کنند یا اصلا نتوانند پاسخ بدهند.

پایگاه داده کوچک‌تر نسبت به ChatGPT

چون منابع فارسی محدودتر از انگلیسی هستند، بعضی مواقع جواب‌های یک AI فارسی در زمینه‌های تخصصی کمی سطحی‌تر می‌شود و ممکن است نیاز کاربر را برطرف نکند.

کمبود امکانات جانبی

بعضی از افراد متخصص و تیم‌های فنی، برای ChatGPT پلاگین ساختند؛ مثل پلاگین‌های پرامپت نویسی برای کروم که به شما پرامپت‌های آماده می‌دهند یا کمک‌تان می‌کنند تا یک پرامپت حرفه‌ای بنویسید. 

همچنین این ابزارها، پرامپت‌های جالب برای هوش مصنوعی پیشنهاد می‌دهند و تا حدودی مثل دستیار پرامپت‌نویسی عمل می‌کنند. 

ابزارهای AI فارسی هنوز چنین پلاگین‌هایی ندارند و در استفاده از آن‌ها، فقط خودتان هستید و خودتان.

چه زمانی از هوش مصنوعی فارسی استفاده کنیم؟

با این‌که ChatGPT ابزار قدرتمندی است، اما همیشه بهترین گزینه ما ایرانیان نیست. اگر هدف‌مان یک مکالمه طبیعی، تولید محتوای فارسی یا ارائه خدمات روی بسترهای داخلی باشد، می‌توانیم از ابزارهای بومی کمک بگیریم.

در چنین شرایطی، AI بومی‌شده می‌تواند نتیجه‌ای دقیق‌تر، سریع‌تر و کامل‌تر تحویل بدهد. در ادامه به موقعیت‌هایی اشاره می‌کنیم که استفاده از مدل‌های فارسی بهترین انتخاب برای آن‌ها است.

۱. تولید محتوای فارسی 

اگر سایت دارید، محتوانویس یا ادمین شبکه‌های اجتماعی هستید، می‌توانید از هوش مصنوعی فارسی به‌عنوان برگ برنده‌تان استفاده کنید؛ چون در عین این‌که از هوشمندی این ابزارها بهره می‌برید، در زمان‌ تولید محتوا هم صرفه‌جویی می‌کنید و با ایده‌هایی که از آن می‌گیرید، می‌توانید نیازهای مختلف کاربران‌تان را تامین کنید.

از آنجایی‌که این مدل‌ها لحن فارسی و فرهنگ ایرانی را بهتر می‌فهمند، از اصطلاحات روزمره آگاه‌اند و می‌توانند متن‌هایی بنویسند که هم طبیعی و هم متناسب با فرهنگ ایرانی باشند. بنابراین یک ارتباط انسانی روان و گیرا با مخاطبان‌تان برقرار خواهید کرد.

مثال کاربردی:

• نوشتن کپشن برای اینستاگرام
• توضیح محصول برای فروشگاه اینترنتی 
• نگارش مقاله آموزشی برای وبلاگ یک سایت

۲. آموزش و گفتگوهای تعاملی

اگر مربی یا معلم هستید و هدف‌تان آموزش، توضیح مفاهیم، یا تمرین زبان و مهارت‌های فردی است، هوش مصنوعی ایرانی همراه قابل اعتمادتری نسبت به ChatGPT خواهد بود.

مثال کاربردی:

• استفاده از چت‌بات فارسی برای آموزش زبان فارسی به دانش‌آموزان دبستانی
• کمک گرفتن از AI ایرانی برای طرح سوالات
• آموزش درس‌های زبان و ادبیات فارسی به دانش‌آموزان 
• پاسخ‌گویی به سوالات کاربران ایرانی

۳. خدمات پشتیبانی مشتریان

یکی از اصلی‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی فارسی چت‌بات‌های پشتیبانی است که در سایت‌ها و فروشگاه‌های آنلاین می‌بینیم.

چون این مدل‌ها می‌توانند احساسات، گله‌ها یا درخواست‌های کاربران فارسی‌زبان را بهتر درک کنند، پاسخ‌های‌شان طبیعی‌تر و انسانی‌تری می‌دهند.

مثال کاربردی:

• بخش‌های تکمیل خرید یا مشکلات در افزودن کالا به سبد خرید در فروشگاه‌های آنلاین
•  سامانه‌های خدمات بانکی
• سایت‌های آموزش آنلاین

۴. پروژه‌های بومی و محتوای فرهنگی

وقتی موضوع پروژه‌تان مربوط به جامعه یا فرهنگ ایرانی است، ChatGPT ممکن است دچار برداشت‌های اشتباه از مفاهیم و کلمات شود.

مدل‌های فارسی درست همین‌جا وارد عمل می‌شوند و با کاوش در فرهنگ یا گویش منطقه خاص، سعی می‌کنند دقیق‌ترین پاسخ را ارائه دهند.

مثال کاربردی:

• نوشتن فیلمنامه کوتاه
• تحقیق درباره آداب، زبان عامیانه یا موضوعات محلی
• تولید متن تبلیغاتی برای برندهای ایرانی 
• تحلیل محتواهای فرهنگی

آنچه در تفاوت هوش مصنوعی فارسی و ChatGPT خواندیم

ChatGPT یکی از معروف‌ترین ابزارهای AI در دنیا است که با داده‌های انگلیسی آموزش می‌بیند. به‌همین‌دلیل، این زبان را بهتر درک می‌کند و پاسخ‌های دقیق‌تری می‌دهد. این ابزار برای ما ایرانیان کاربرد بسیار زیادی داشته و همچنان دارد؛ اما چالش استفاده از آن برای فرهنگ ایرانی و زبان عامیانه فارسی، باعث شده که کسب‌وکارهای داخلی و کاربران فارسی‌زبان‌ در استفاده از آن دچار چالش شوند. 

ابزارهای هوش مصنوعی فارسی توانستند این حفره را پر کرده و پاسخ‌گوی نیازهای خاص کاربران ایرانی باشند. ازآنجایی‌که این ابزارها روی سرورهای داخلی میزبانی می‌شوند، نگرانی‌های حریم خصوصی و استفاده از داده‌های خاص را کمتر می‌کنند و درعین‌حال، رضایت کاربران را بالا می‌برند.

سوالات متداولی که شما می‌پرسید